کد مطلب:149 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:305
احکام ودیعه (امانت)
مسأله 2437 ـ اگر انسان مال خود را به كسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول كند یا بدون این كه حرفی بزنند صاحب مال بفهماند كه مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به قصد نگهداری كردن بگیرد باید به احكام ودیعه و امانتداری كه بعداً گفته می شود عمل نماید.
مسأله 2438 ـ اگر كسی امانتی را بپذیرد نباید در نگهداری آن كوتاهی كند و هر وقت صاحب امانت از او بخواهد باید آنرا تحویل دهد.
مسأله 2439 ـ امانتدار و كسی كه مال را امانت می گذارد، باید هر دو عاقل باشند، پس اگر انسانی مالی را پیش دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه مالی را پیش كسی امانت بگذارد صحیح نیست، ولی جایز است بچّه ممیّز با اذن ولیّ خود مالش را نزد كسی امانت بگذارد و همچنین می تواند مال شخص دیگری را با اجازه او نزد كسی امانت بگذارد و همینطور امانت گذاشتن نزد بچّه ممیّز با اذن ولیّ او اشكال ندارد.
مسأله 2440 ـ اگر از بچه ای چیزی را بدون اذن صاحبش به طور امانت قبول كند باید آنرا به صاحبش بدهد و اگر آن چیز مال خود بچه است و ولیّ در امانت گذاشتن بچّه اجازه نداده باشد لازم است آن مال را به ولیّ او برساند و چنانچه در رساندن مال به آنان كوتاهی كند و تلف شود باید عوض آنرا بدهد ولی اگر برای این كه مال از بین نرود آن را از بچه گرفته چنانچه در نگهداری آن كوتاهی نكرده باشد ضامن
[406]
نیست و همچنین است اگر امانت گذار دیوانه باشد.
مسأله 2441 ـ كسی كه نمی تواند امانت را نگهداری نماید، بنابر احتیاط واجب باید قبول نكند، ولی اگر صاحب مال در نگهداری آن عاجزتر باشد و كسی هم كه بهتر حفظ كند نباشد این احتیاط واجب نیست.
مسأله 2442 ـ اگر انسان به صاحب مال بفهماند كه برای نگهداری مال او حاضر نیست، چنانچه او مال را بگذارد و برود و این شخص مال را بر ندارد و آن مال تلف شود، كسی كه امانت را قبول نكرده ضامن نیست ولی احتیاط مستحب آن است كه اگر ممكن باشد آن را نگهداری نماید.
مسأله 2443 ـ كسی كه چیزی را امانت می گذارد، هر وقت بخواهد می تواند آن را پس بگیرد و كسی هم كه امانت را قبول می كند، هر وقت بخواهد می تواند آن را به صاحبش برگرداند.
مسأله 2444 ـ اگر انسان از نگهداری امانت منصرف شود و ودیعه را به هم بزند باید هر چه زودتر مال را به صاحب آن یا وكیل یا ولیّ صاحبش برساند، یا به آنان خبر دهد كه به نگهداری حاضر نیست، و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد چنانچه مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2445 ـ كسی كه امانت را قبول می كند، اگر برای آن، جای مناسبی ندارد، باید جای مناسب تهیه نماید و طوری آن را نگهداری كند كه مردم نگویند در امانت خیانت كرده و در نگهداری آن كوتاهی نموده است، و اگر در جایی كه مناسب نیست بگذارد و تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2446 ـ كسی كه امانت را قبول می كند، اگر در نگهداری آن كوتاهی نكند و تعدی یعنی زیاده روی هم ننماید و اتّفاقاً آن مال تلف شود، ضامن نیست. ولی اگر به اختیار خودش آن را در جایی بگذارد كه گمان می رود ظالمی بفهمد و آن را ببرد، چنانچه تلف شود باید عوض آن را به صاحبش بدهد مگر آن كه جایی محفوظ تر از آن نداشته باشد و نتواند مال را به صاحبش یا به كسی كه بهتر حفظ می كند، برساند كه در این صورت ضامن نیست.
مسأله 2447 ـ اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معین كند و به كسی كه امانت را قبول كرده بگوید كه باید مال را در اینجا حفظ كنی و اگر احتمال هم بدهی كه از بین برود نباید آن را به جای دیگر ببری چنانچه امانتدار احتمال دهد كه
[407]
در آن جا از بین می رود و بداند چون آن جا در نظر صاحب مال برای حفظ بهتر بوده گفته است كه نباید از آن جا بیرون ببری می تواند آن را به جای دیگر ببرد، و اگر در آنجا ببرد و تلف شود ضامن نیست. ولی اگر نداند به چه جهت گفته كه به جای دیگر نبر، چنانچه به جای دیگر ببرد دو صورت دارد: الف: جای دیگر به نظر امانت دار محفوظ تر از جائی است كه امانت دهنده معیّن كرده، در این صورت اگر تلف شود ضامن نیست. ب: جای دیگر مساوی یا بدتر از جائی است كه امانت دهنده معیّن كرده، در این صورت اگر تلف شود ضامن است و باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2448 ـ اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معین كند و كسی كه امانت را قبول كرده بداند آن محلّ در نظر صاحب مال خصوصیّتی نداشته بلكه یكی از موارد حفظ آن بوده، می تواند آنرا به جای دیگری كه مال در آنجا محفوظ تر یا مثل محلّ اوّلی است ببرد و چنانچه مال در آنجا تلف شود ضامن نیست.
مسأله 2449 ـ اگر صاحب مال دیوانه شود كسی كه امانت را قبول كرده باید فوراً امانت را به ولیّ او برساند و یا به ولیّ او خبر دهد، و اگر بدون عذر شرعی مال را به ولیّ او ندهد و از خبر دادن هم كوتاهی كند و مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2450 ـ اگر صاحب مال بمیرد، امانتدار باید مال را به وارث او برساند یا به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم كوتاهی كند و مال تلف شود ضامن است، ولی اگر برای آن كه می خواهد بفهمد كسی كه می گوید من وارث میتم، راست می گوید یا نه، یا میت وارث دیگری دارد یا نه، مال را ندهد و خبر هم ندهد ولی در حفظ آن كوتاهی نكند و مال تلف شود ضامن نیست.
مسأله 2451 ـ اگر صاحب مال بمیرد و چند وارث داشته باشد كسی كه امانت را قبول كرده باید مال را به همه ورثه بدهد، یا به كسی بدهد كه همه آنان گرفتن مال را به او واگذار كرده اند، و اگر وصی داشته باشد باید بوصی هم مراجعه شود پس اگر بدون اجازه دیگران تمام مال را به یكی از ورثه بدهد ضامن سهم دیگران است.
مسأله 2452 ـ اگر كسی كه امانت را قبول كرده بمیرد، یا دیوانه شود، وارث یا ولیّ او باید هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد، یا امانت را به او برساند.
[408]
مسأله 2453 ـ اگر امانتدار نشانه های مرگ را در خود ببیند چنانچه ممكن است باید امانت را به صاحب آن یا وكیل او برساند و اگر ممكن نیست باید آن را به مجتهد جامع الشرائط بدهد و چنانچه به مجتهد جامع الشرائط دسترسی ندارد، در صورتی كه وارث او امین است و از امانت اطلاع دارد، لازم نیست وصیت كند و گر نه باید وصیّت كند و شاهد بگیرد و به وصی و شاهد، اسم صاحب مال و جنس و خصوصیّات مال و محل آن را بگوید.
مسأله 2454 ـ اگر امانتدار نشانه های مرگ را در خود ببیند و به وظیفه ای كه در مسأله پیش گفته شد عمل نكند، چنانچه آن امانت از بین برود باید عوضش را بدهد، اگر چه در نگهداری آن كوتاهی نكرده باشد و مرض او خوب شود، یا بعد از مدتی پشیمان شود و وصیّت كند.
مسأله 2438 ـ اگر كسی امانتی را بپذیرد نباید در نگهداری آن كوتاهی كند و هر وقت صاحب امانت از او بخواهد باید آنرا تحویل دهد.
مسأله 2439 ـ امانتدار و كسی كه مال را امانت می گذارد، باید هر دو عاقل باشند، پس اگر انسانی مالی را پیش دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه مالی را پیش كسی امانت بگذارد صحیح نیست، ولی جایز است بچّه ممیّز با اذن ولیّ خود مالش را نزد كسی امانت بگذارد و همچنین می تواند مال شخص دیگری را با اجازه او نزد كسی امانت بگذارد و همینطور امانت گذاشتن نزد بچّه ممیّز با اذن ولیّ او اشكال ندارد.
مسأله 2440 ـ اگر از بچه ای چیزی را بدون اذن صاحبش به طور امانت قبول كند باید آنرا به صاحبش بدهد و اگر آن چیز مال خود بچه است و ولیّ در امانت گذاشتن بچّه اجازه نداده باشد لازم است آن مال را به ولیّ او برساند و چنانچه در رساندن مال به آنان كوتاهی كند و تلف شود باید عوض آنرا بدهد ولی اگر برای این كه مال از بین نرود آن را از بچه گرفته چنانچه در نگهداری آن كوتاهی نكرده باشد ضامن
[406]
نیست و همچنین است اگر امانت گذار دیوانه باشد.
مسأله 2441 ـ كسی كه نمی تواند امانت را نگهداری نماید، بنابر احتیاط واجب باید قبول نكند، ولی اگر صاحب مال در نگهداری آن عاجزتر باشد و كسی هم كه بهتر حفظ كند نباشد این احتیاط واجب نیست.
مسأله 2442 ـ اگر انسان به صاحب مال بفهماند كه برای نگهداری مال او حاضر نیست، چنانچه او مال را بگذارد و برود و این شخص مال را بر ندارد و آن مال تلف شود، كسی كه امانت را قبول نكرده ضامن نیست ولی احتیاط مستحب آن است كه اگر ممكن باشد آن را نگهداری نماید.
مسأله 2443 ـ كسی كه چیزی را امانت می گذارد، هر وقت بخواهد می تواند آن را پس بگیرد و كسی هم كه امانت را قبول می كند، هر وقت بخواهد می تواند آن را به صاحبش برگرداند.
مسأله 2444 ـ اگر انسان از نگهداری امانت منصرف شود و ودیعه را به هم بزند باید هر چه زودتر مال را به صاحب آن یا وكیل یا ولیّ صاحبش برساند، یا به آنان خبر دهد كه به نگهداری حاضر نیست، و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد چنانچه مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2445 ـ كسی كه امانت را قبول می كند، اگر برای آن، جای مناسبی ندارد، باید جای مناسب تهیه نماید و طوری آن را نگهداری كند كه مردم نگویند در امانت خیانت كرده و در نگهداری آن كوتاهی نموده است، و اگر در جایی كه مناسب نیست بگذارد و تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2446 ـ كسی كه امانت را قبول می كند، اگر در نگهداری آن كوتاهی نكند و تعدی یعنی زیاده روی هم ننماید و اتّفاقاً آن مال تلف شود، ضامن نیست. ولی اگر به اختیار خودش آن را در جایی بگذارد كه گمان می رود ظالمی بفهمد و آن را ببرد، چنانچه تلف شود باید عوض آن را به صاحبش بدهد مگر آن كه جایی محفوظ تر از آن نداشته باشد و نتواند مال را به صاحبش یا به كسی كه بهتر حفظ می كند، برساند كه در این صورت ضامن نیست.
مسأله 2447 ـ اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معین كند و به كسی كه امانت را قبول كرده بگوید كه باید مال را در اینجا حفظ كنی و اگر احتمال هم بدهی كه از بین برود نباید آن را به جای دیگر ببری چنانچه امانتدار احتمال دهد كه
[407]
در آن جا از بین می رود و بداند چون آن جا در نظر صاحب مال برای حفظ بهتر بوده گفته است كه نباید از آن جا بیرون ببری می تواند آن را به جای دیگر ببرد، و اگر در آنجا ببرد و تلف شود ضامن نیست. ولی اگر نداند به چه جهت گفته كه به جای دیگر نبر، چنانچه به جای دیگر ببرد دو صورت دارد: الف: جای دیگر به نظر امانت دار محفوظ تر از جائی است كه امانت دهنده معیّن كرده، در این صورت اگر تلف شود ضامن نیست. ب: جای دیگر مساوی یا بدتر از جائی است كه امانت دهنده معیّن كرده، در این صورت اگر تلف شود ضامن است و باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2448 ـ اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معین كند و كسی كه امانت را قبول كرده بداند آن محلّ در نظر صاحب مال خصوصیّتی نداشته بلكه یكی از موارد حفظ آن بوده، می تواند آنرا به جای دیگری كه مال در آنجا محفوظ تر یا مثل محلّ اوّلی است ببرد و چنانچه مال در آنجا تلف شود ضامن نیست.
مسأله 2449 ـ اگر صاحب مال دیوانه شود كسی كه امانت را قبول كرده باید فوراً امانت را به ولیّ او برساند و یا به ولیّ او خبر دهد، و اگر بدون عذر شرعی مال را به ولیّ او ندهد و از خبر دادن هم كوتاهی كند و مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2450 ـ اگر صاحب مال بمیرد، امانتدار باید مال را به وارث او برساند یا به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم كوتاهی كند و مال تلف شود ضامن است، ولی اگر برای آن كه می خواهد بفهمد كسی كه می گوید من وارث میتم، راست می گوید یا نه، یا میت وارث دیگری دارد یا نه، مال را ندهد و خبر هم ندهد ولی در حفظ آن كوتاهی نكند و مال تلف شود ضامن نیست.
مسأله 2451 ـ اگر صاحب مال بمیرد و چند وارث داشته باشد كسی كه امانت را قبول كرده باید مال را به همه ورثه بدهد، یا به كسی بدهد كه همه آنان گرفتن مال را به او واگذار كرده اند، و اگر وصی داشته باشد باید بوصی هم مراجعه شود پس اگر بدون اجازه دیگران تمام مال را به یكی از ورثه بدهد ضامن سهم دیگران است.
مسأله 2452 ـ اگر كسی كه امانت را قبول كرده بمیرد، یا دیوانه شود، وارث یا ولیّ او باید هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد، یا امانت را به او برساند.
[408]
مسأله 2453 ـ اگر امانتدار نشانه های مرگ را در خود ببیند چنانچه ممكن است باید امانت را به صاحب آن یا وكیل او برساند و اگر ممكن نیست باید آن را به مجتهد جامع الشرائط بدهد و چنانچه به مجتهد جامع الشرائط دسترسی ندارد، در صورتی كه وارث او امین است و از امانت اطلاع دارد، لازم نیست وصیت كند و گر نه باید وصیّت كند و شاهد بگیرد و به وصی و شاهد، اسم صاحب مال و جنس و خصوصیّات مال و محل آن را بگوید.
مسأله 2454 ـ اگر امانتدار نشانه های مرگ را در خود ببیند و به وظیفه ای كه در مسأله پیش گفته شد عمل نكند، چنانچه آن امانت از بین برود باید عوضش را بدهد، اگر چه در نگهداری آن كوتاهی نكرده باشد و مرض او خوب شود، یا بعد از مدتی پشیمان شود و وصیّت كند.